Fotoğraf Selami Tanatar
‘’NORGE TAKKER DERE!’’ Norveççe ‘Norveç size müteşekkir’ yazılı olan anıt, Oslo’da bulunan 2. Dünya savaşı Sovyet askerleri toplu mezarlığının anıtıdır. Arkadaşım Talgat M. Zhumagulov'un (Kazakistan Norveç Konsolosluğu / Bakan yardımcısı, Misyon başkan yardımcısı) sayesinde bulduğum bu mezarlıklara ve bilgilere müteşekkirim.
1939'da İkinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde, Norveç kendisini tarafsız ilan etti, ancak 9 Nisan 1940'ta Alman birlikleri ülkeye saldırdı. Kral Haakon ve hükümet teslim olmayı reddetti, ancak iki ay sonra Almanlar tüm ülkeyi istila etti ve o zamandan 1945'teki kurtuluşuna kadar Norveç Alman işgali altındaydı.
Fotoğraf Selami Tanatar
Norveç’in kuzeyde Sovyet’e sınırı olmasıyla ve Almanların Norveç'in istilasından sonra kuzeyden bir cephe daha oluşmasına neden oldu. Almanların Norveç’te esir kampları kurmasıyla ‘Müttefik devletlerden esir olarak aldığı askerleri Norveç’in muhtelif yerlerinde esir kamplarında tutmuştur.
Norveç'te 100.000 Sovyet savaş esiri vardı ve bunların 13.700'ü esir kamplarında öldü.
Esirlerin çoğu kuzey Norveç'te bulunuyordu. İdam edilen ve ölenleri çoğu öldükleri kampın yakınında mezarlıklara gömülüyordu. Savaş sonrası toplu olan mezarlara anıtlar yapılmıştır ve ayrı gömülenleri en yakın toplu mezarlara taşınmıştır.
Fotoğraf Selami Tanatar
Bu anıtların birisi de Oslo'da (batı yakasında) Vestre Gravlund’dedir. Mezar korusunun kuzeydoğu köşesinde birkaç bağımsız anıt ve ek olarak farklı milletlerden ölenler için ayrı mezar alanları vardır.
Haritada okla işaretlenmiştir!
1953'te, daha önce başka bir yere gömülen 187 Sovyet ölüsü bu mezarlığa gömüldü. Gardermoen (61 ölü), Nissedal (1), Gol mezarlığı (4), Mellom-Bolærne (28), Mysen mezarlığı (1), Rygge mezarlığı (1), Råholt mezarlığı (2), Seegård mezarlığından buraya taşındılar. Snertingdal (1), Sem mezarlığı (2), Skien mezarlığı (1), Stavern (44), Trandum (36), Trysil mezarlığı (1), Vardås kalesi (2) ve Åmot mezarlığı (2).
Fotoğraf Selami Tanatar
Sonra gömülen sayısı 333 tamamlanan Vestre gravlund'daki Sovyet savaş anıtı, birkaç farklı ulusun savaş anıtlarından oluşan daha büyük bir koleksiyonun parçasıdır. Anıt 1947'de tamamlanmıştır.
''Asplan Viak'' tarafından Kültür Bakanlığı adına 2019 yılında gerçekleştirilen proje mezarlık alanına inşa edilen bir ayrıntı kroki-projesidir. Görevi, tasarım öğeleri ve içeriği Sovyet savaş esirlerinin isimlendirilmesi ve haklarında bilgiden oluşuyordu. Öğeler, mevcut savaş anıtının yanına yerleştirilecekti.
Fotoğraf Selami Tanatar
Proje, ''Falstad Center'' (2. Dünya savaşı esirleri belgeleri ve müze merkezi) tarafından tescil edilen 293 esirlerin ismi ''Iddefjord graniti''ndeki on dört taşa dağıtmayı seçti. Bu, 1947'deki savaş anıtında kullanılan taşla aynı taş. Görüntüdeki granit taşlar "yastık" olarak tasarlandı.
Mevcut savaş anıtı ve yeni granit taşlarla birlikte kapsamlı bir tesis oluşturmuş. Granit taşların tasarımı ile harf ve sayıların şekilleri ve yazı tipi buna özen gösterilecek şekilde dikkatlice düşünülmüştür.
Fotoğraf Selami Tanatar
Nogay askerine ait bilgiler aşağıdadır.
Amangeldy Jungusjev (Амангельды Юнгушев)
Irkı Nogay türkü olan Amangeldi, 'Amankeldı' olarakta yazılan Nogaylar Türklerinde yaygın kullanılan isimlerdendir.
Doğum tarihi: 7. Ağustos 1910 Ortotabe, Ordzjonikidze (Stavropol) krayi, Rusya
Ölüm: 22. Mart 1944. Gol, Buskerud, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 86903. Esir kampı yeri: Gol. Esir kampı ismi: XVII-B
Fotoğraf Selami Tanatar
Resimlerde ''Ortak mücadele'de ölen Sovyet askerleri anısına 1941 - 1945.
Şükran olan Norveçliler tarafından dikilmiştir'' yazılıdır.
Gol'deki (1947) Sogneprest (bölgesel baş) rahibinin bir raporunda, bu mahkûm numarası ve "Nikolai?" adıyla listeleniyor. Ölen kişinin üzerinde söz konusu işaretin bulunduğu belirtildi. Savaş Mezarları Servisi'nin son incelemelerinde, bu "Nikolai", hem doğum hem de ölüm tarihi olan, ancak tamamen farklı olması gereken Nikolai Sergeyev ile dosyada birleştirildi. Ama daha sonra Rusya askeri kaynaklarına bakılınca, söz konusu şahsın kimliği tespit edilmiş ve doğru şahıs bulunmuştur.
Gol'deki Glitremoen'deki esir kampının yakınındaki eski savaş mezarlığı. 1942-44 yıllarında dört Sovyet savaş esiri buraya gömüldü. 1945 yazında, mezarlar Gol mezarlığına ve daha sonra (1953) Oslo'daki Vestre gravlund'e taşındı.
Kaynak dokümanda zehirlenerek infaz edildiği yazılıyor.
Kaynak: https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=300416401
III. bölüme bakınız!!
''Aşağıda adı geçen 4 Rus, Gol'deki Glitremoen'de ayrı mezarlara gömüldü - bunlardan 3'ü haçlar üzerinde ismi yazılı, dördüncüsü ise yazısız. 13/7 tarihinde, cesetler Gol mezarlığına nakledildi bölge rahibi tarafından ''HS'' bölge müdürünün huzurunda Gol mezarlığına gömüldükleri . ''HS'''nin bir bölümü geçit töreni yaptı. Çelenkler konuldu. İsimleri yazılan haçlar dikilir. Altı çizili olmayan isimler belirsizdi. Dördüncü mezarda, merhumun boynuna bir ipe tutturulmuş kimlik etiketleri bulundu'' yazıyor.
kaynak: https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=73114833&page=309
Ayrıca burada ayrı kamplarda toplanıp buraya gömülen diğer Türk topluluklardan 6 kişi daha medfun. Söz konusu kişilerin bilgileri ayrıca yazılacaktır. İsimleri; Avdulla(Abdullah), Akhat Abdurrahmanovitsj, İslam, Nurkhali, Olurbek ve Rahkmatullah.
Norveç'in muhtelif yerlerinde diğer Türk topluluklarından medfun askerlerin bilgileri ayrıca yazılacaktır
Fotoğraf Selami Tanatar
Ziyaretimizi dua ve Fatiha ile bitiriyoruz. Umarım ki tarihe yeni bir bilgi katmışızdır. Böyle unutulmuş isimleri öğrenerek ve dua ile hatırlayarak bir nebze olsun vazifemizi yerine getirebilirsek ne mutlu bize.
yazan Selami Tanatar
Norveç 24.08.2022
Comments