Kazakistanlı Nurakhan, Hanzafer, Esmagülov, Bekkul, Seyitkan, Bishan, Nazar ve Hakimov.
Daha önceki yazılarımızda İkinci Dünya savaşında Norveç'te esir edilen ve vefat ederek gömülen Türk askerleri hakkında yazmıştık, bunlar Oslo'da medfun Nogay Türkü Amangeldy Jungusjev ve diğer Türklerdi. Bundan sonraki yazılarda konu başlıkları mezarlıklar üzerinden değil menşei hangi ülkeden olursa ona göre yazacağız.
Bu yazıda Kazakistanlı askerler hakkında olacak. Nurakhan Nurakhanoviç Akimizapov bunlardan biri, diğerleri Kanzafar (Hanzafer), Jesmagulov (Esmagülov), Bekkul, Seitkan (Seyitkan), Bisjan (Bishan), Nazar ve Khakimov (Hakimov). Çoğunun başta Elvenes/ Skafferhullet mezarlığına gömülmüş sonra Tjøtta toplu mezarlığına taşınmıştır, bir tanesi de ilk önce Ørland mezarlığına gömülmüş sonra Vinjeøra toplu mezarlığına taşınmıştır.
Aşağıda Nurakhan Nurakhanoviç Akimizapov hakkında bir belge.
Daha önce ''Elevenes/Skafferhullet'' savaş mezarlığına gömülen Rus askerleri 1951'de ''Operasyon Asfalt'' ile 511 Rus askerleri toplu mezara, '' Tjøtta sovjetiske krigskirkegård'' (Tjøtta Sovyet savaş mezarlığına) taşındı. 1959'da telgraf direkleri dikilme çalışmaları esnasında, isimleri belli olmayan toplu cesetler bulunmuş, aynı sene kasım ayında 320 ceset ve 1960 baharında birkaç ceset daha bulunmuştur. Toplam sayısı bilinmeyerek Elvenes/Skafferhullet toplu mezarlığa gömülmüştür.
Fotoğraf: Elvenes - Googlemaps'dan alınmıştır.
"Skafferhullet" Norveç ve Rusya sınırın adı ve yakınında Güney-Varanger garnizonu bulunmaktadır. Elevenes'deki İlk mezarlıkta hala bir anıt mevcuttur, 1979'da çekilmiş bir fotoğraf alttadır.
Fotoğrafın alınığı sayfa: https://www.krigsgraver.no/nb/graveSite?id=445
Fotoğraf: Syvertsen/Savaşmezarları hizmetleri: ''Fortegnelse over sovjetiske krigskirkegårder''Sovyet savaş mezarlıklarının listesi (1979): s. 79, Skafferhullet (Elvenes) anıtı.
Tjøtta mezarlığına 1951'de ilk anıt dikilmiş, ama anıtın olduğu toprağa don vurmasından dolayı toprakta yırtılma ve dikili anıtın yerinden kayması, çalışma esnasında anıtın altında daha fazla ceset bulunması, güvenlik nedeniyle eski anıtı yıkma kararı alınarak, yıkılmıştır.
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00087.1: Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı başanıtı (2021).
Yeni anıt eskisine benzeme şartı ile Norveç-Rusya komisyonu tarafından onaylanarak, oymacı Gunnar Janson ve yeşillik alanı peyzaj mimarı Karen Reistad'ın çalışmaları ile 1955'te bitirilmiştir. Anıt' ta ''1941-1945 yılları arasında Norveç'te hayatını kaybeden ve buraya gömülen Sovyet askerlerinin anısına'' yazılıdır.
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00087.2: Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı başanıt detayı (2021).
Rus askerlerinden bine yakının ismi belli, ama yedi bin tanesi isimleşmeyi bekliyor. Bunların 2500 tanesi MS ''Rigel'' alman esir gemisi ile, açık deniz'de seyrederken İngilizler tarafından batırılır ve 2500 esir ölür. Ancak 1970'te kalıntı altına olan cesetlere ulaşarak çıkartılır. Daha niceleri var isimlenmeyi bekliyor ve bunları arasında kim bilir ne kadar Türk asıllı askerlerde vefat etmiştir.
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00003: İsim levhası (Abakumov-Alijev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)
Fotoğraf: Tjøtta - Googlemaps'dan alınmıştır.
Nurakhan Nurakhanovitsj Akimizapov
Нурахан Нураханович Акимизапов
Fotoğraf: Falstadsenteret / Arne Langås: FSM.FOTO.C.00003: İsim levhası (Abakumov-Alijev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)
Doğum: 1915 Yeri: Kostoganzy, Merkinsk rajon, Zjambyl oblast, Kazakistan
Ölüm: 4. Şubat 43 Yeri: Elvenes, Güney-Varanger, Finnmark, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 660. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 322
Litvaniya'da esaret altına alındı yazıyor. Baba adı Nurachan elyazısı olduğu anne ismi tam okunaklı değil. Vefat haberi Akimisapowa Kuljanda'ya Merkinski Rayonu, Kostogansi adresine gönderilmiştir yazıyor.
Kanzafar Mustafjevitsj Jurtajev
Канзафар Мустафьевич Юртаев
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00026: İsim levhası (Jevsiukov-Jusupov) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)
Doğum: 15. Ekim 1921 Yeri: Dzjetigara, Sovyetlerbirliği
Ölüm: 23. Mart 1943 Yeri: Elvenes, Güney-Varanger, Finnmark, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 569. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 322
Pleskan'da esaret altına alındı yazıyor. Baba adı Mustafa. Vefat haberi Jurtajew Mustafa'ya Gorod Dschatigara, ulica Karcawod 42 adresine gönderilmiştir yazıyor.
Bisjan Bajsjegetovitsj Bajsjegetov
Бишан Байшегетович Байшегетов
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00006: İsim levhası (Babaliev-Baranov) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)
Doğum: 1916 Yeri: Kizilungur, Sovyetlerbirliği
Ölüm: 1. Mart 1944 Yeri: Elvenes, Güney-Varanger, Finnmark, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 2474. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 322
Letonya'da esaret altına alındı yazılı. Vefat haberi Ulwasin Danjarova'ya Lagarski Rayonu, Kızılungur adresine gönderilmiştir yazıyor.
Bekkul Sitevajev
Беккул Ситеваев
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00066: İsim levhası (Sidorkin-Sjalnov) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)
Doğum: 19. Eylül 1919 Yeri: Kazakistan
Ölüm: 8. Ağustos 1942 Yeri: Elvenes, Güney-Varanger, Finnmark, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 2684. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 322
Letonya'da esaret altına alındı yazıyor.
Nazar Ismailov
Назар Исмаилов
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00022: İsim levhası (Ibragimov-Ivanov) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)
Doğum: 13. Mart 1920 Yeri: Aliskjul, Sovyetlerbirliği
Ölüm: 11. Ağustos 1942 Yeri: Elvenes, Güney-Varanger, Finnmark, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 1311. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 322
Ichala'da esaret altına alındı yazıyor. Vefat haberi Kaschkumbajew İsmail'e Satawoljski Rayonu, Alinskulj adresine gönderilmiştir yazıyor.
Gasipalla Jesmagulovitsj Jesmagulov
Гасипалла Есмагулович Есмагулов
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00025: İsim levhası (Jemelin-Jevsiukov) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)
Doğum: 1915 Yeri: Kostalovka, Doğu-Kazakistan oblastı, Kazakistan
Ölüm: 19. Kasım 1942 Yeri: Elvenes, Güney-Varanger, Finnmark, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 2164. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 330
Marijampole'de esaret altına alındı yazıyor.
Seitkan Telgarakhovitsj Telgarajev
Сеиткан Телгарахович Телгараев
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00074: İsim levhası (Tabakov-Titarenko) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)
Doğum: 1916 Yeri: Zagotinskij, Zjambyl oblastı, Kazakistan
Ölüm: 11. Şubat 1942 Yeri: Elvenes, Güney-Varanger, Finnmark, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 2204. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 330
Kaunas'da esaret altına alındı yazıyor.
Solda - Ørland, sağda Vinjeøra : fotoğraf Googlemaps'dan alınmıştır.
Ørland mezarlığına orada ölen 66 tane Rus askerleri gömülmüş, savaştan sonra 10 tane daha nakli yapılmış, biri Hasselvika ve 9 tanesi Storfrosna'dan getirilmiştir. Kayıtlara göre 1953'te Vinjeøra mezarlığına taşınacak cesetler 180 asker olması gerekirken 76 tane bulunup, taşınıyor.
Fotoğraf: Syvertsen/Savaşmezarları hizmetleri: ''Fortegnelse over sovjetiske krigskirkegårder''Sovyet savaş mezarlıklarının listesi (1979): s. 64, Vinjeøra savaş mezarlığı anıtı ve girişi.
1953'te Vinjeøra mezarlığına 165 Rus askerleri gömülmüştür. Nakli yapılmış cesetler Jaktøya (8 tane), Leinstrand (Øysand) (39), Rottem mezarlığı Heim'da (1), Snillfjord (16), Vinje mezarlığı (25) og Ørland mezarlığı (76).
Fotoğraf: Falstadsenteret:Vinjeøra savaş mezarlığı anıtı. Arne Langås, Falstadsenteret (2018).
Anıt' ta ''1941 - 1945 savaş esnasında hayatını kaybeden Sovyet vatandaşlarının ve burada gömülenlerin anısına'' yazılıdır.
Gaptinor Khakimovitsj Khakimov
Гаптинор Хакимович Хакимов
Fotoğraf: Falstadsenteret: Vinjeøra savaş mezarlığı mezar isim levhası . Arne Langås, Falstadsenteret (2018).
Doğum: 1910 Yeri: Barsi, Kazakistan
Ölüm: 25. Aralık 1941 Yeri: Ørlandet, Ørland, Güney-Trøndelag, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 3488. Esir kampı yeri: Ørland. Esir kampı ismi: 330
Fotoğraf: Falstadsenteret: Vinjeøra savaş mezarlığı mezar anıtı ve isim levhaları . Arne Langås, Falstadsenteret (2018).
Kalinin'de esaret altına alındı yazıyor. Mezarlık numarası 22. Tatar olduğu yazılı ama Kazak olduğu için yazmış olabilir veya Kazakistanlı bir Tatar'da olabilir. Evine ''Fatma Hakimova''ya ölüm haberi gönderildi yazıyor, muhtemelen hanımı çünkü annesi Mimemat yazıyor.
NOT! AŞAĞIDAKİ ŞAHIS SONRADAN EKLENMİŞTİR.
Donumbaj Pornajevitsj Pornajev
Донумбай Порнаевич Порнаев
Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00058: (Popov-Prilepskij) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı isim levhası (2021)
Doğum: 1920 Yeri: Aul Kharatube, Güney-Kazakistan oblastı, Kazakistan
Tutuklanma: 07 Mayıs 1941
Ölüm: Mayıs 1942 Yeri: Finnmark, Norveç
Rütbesi: Er. Esir numarası: 2203. Esir kampı yeri: Elevenes 322 . Esir kampı ismi:330
Gömülü yeri belirtilmemiş ama Elvenes 322 numaralı esire kampına ait. Finnmark vefat ettiği tahmin ediliyor.
Daha ismini bildiğimiz ama yeterince kendisi ile ilgili bilgimiz olmayan ve isimleri dahi belirlenmeyen nice askerler medfun. Elimizde daha çok bilgi geldikçe aktaracağız. Daha önce bahsettiğim arkadaşım Talgat M. ZHUMAGULOV'un (Kazakistan Norveç Konsolosluğu / Bakan yardımcısı, Misyon başkan yardımcısı) sayesinde bulduğum bu mezarlıklara ve bilgilere müteşekkirim. Umarım ki, gidebilirsek oralara, ruhlarına Fatiha-i şerife ve dua okumayı, gidemesek, olduğumuz yerden okumayı bir borç bilirim.
Yazan Selami Tanatar
Norveç 26.07.23
KAYNAK SAYFALAR:
Comments